Vào một ngày lạnh giá của tháng 12 năm 1903, trên bãi cát hoang vắng ở Kitty Hawk, Bắc Carolina, lịch sử nhân loại đã được viết lại. Chiếc máy bay có tên “Flyer” đã cất cánh, bay được 12 giây và vượt qua quãng đường 37 mét. Đây là khoảnh khắc đánh dấu chuyến bay đầu tiên của một máy bay có động cơ, có người điều khiển và nặng hơn không khí. Người tạo nên kỳ tích này không ai khác chính là anh em Orville và Wilbur Wright – hai nhà phát minh vĩ đại đã mở ra kỷ nguyên hàng không của nhân loại.
Thời niên thiếu và những năm tháng hình thành
Wilbur Wright sinh ngày 16 tháng 4 năm 1867 tại Millville, Indiana, còn Orville Wright chào đời vào ngày 19 tháng 8 năm 1871 tại Dayton, Ohio. Họ là con trai của Giám mục Milton Wright thuộc Giáo hội Anh em Thống nhất và mẹ là Susan Catherine Koerner. Gia đình họ có tổng cộng 7 người con, nhưng chỉ có 5 người sống sót qua tuổi thơ ấu.
Mặc dù không hoàn thành chương trình trung học, nhưng cả hai anh em đều thể hiện sự thông minh và tò mò về cơ khí từ rất sớm. Năm 1878, cha họ mang về nhà một món đồ chơi bay được làm từ giấy, cao su và tre – một thiết kế của nhà phát minh người Pháp Alphonse Pénaud. Món đồ chơi này đã tạo cảm hứng mạnh mẽ cho hai anh em, đánh thức niềm đam mê bay lượn trong họ.
Năm 1889, họ bắt đầu xuất bản một tờ báo địa phương có tên “The West Side News”. Sau đó, vào năm 1892, anh em nhà Wright mở một cửa hàng sửa chữa và bán xe đạp, rồi bắt đầu sản xuất xe đạp của riêng mình vào năm 1896. Công việc kinh doanh xe đạp không chỉ mang lại nguồn tài chính mà còn giúp họ phát triển kỹ năng cơ khí và hiểu biết về cân bằng, điều khiển – những yếu tố sau này trở nên vô cùng quan trọng trong việc thiết kế máy bay.
Khởi đầu hành trình chinh phục bầu trời
Vào cuối những năm 1890, anh em nhà Wright bắt đầu quan tâm nghiêm túc đến vấn đề bay. Họ theo dõi sát sao các thí nghiệm của Otto Lilienthal – nhà tiên phong người Đức trong lĩnh vực bay lượn. Khi Lilienthal thiệt mạng trong một tai nạn năm 1896, hai anh em càng quyết tâm giải quyết bài toán bay an toàn.
Năm 1899, Wilbur viết thư cho Viện Smithsonian yêu cầu thông tin về nghiên cứu hàng không. Họ đọc tất cả tài liệu có thể tìm thấy về chủ đề này và bắt đầu thử nghiệm với diều. Điều khác biệt trong cách tiếp cận của anh em nhà Wright so với những người tiền nhiệm là họ nhận ra rằng vấn đề cốt lõi của việc bay không chỉ là tạo ra đủ lực nâng mà còn là khả năng kiểm soát máy bay trong không trung.
Phương pháp nghiên cứu khoa học
Anh em nhà Wright áp dụng phương pháp khoa học nghiêm ngặt trong nghiên cứu của mình. Họ không chỉ dựa vào dữ liệu có sẵn mà còn tự tiến hành thí nghiệm để kiểm chứng. Năm 1901, họ xây dựng một đường hầm gió tại xưởng xe đạp của mình để thử nghiệm các hình dạng cánh khác nhau, thu thập dữ liệu chính xác về lực nâng và lực cản.
Họ phát hiện ra rằng nhiều dữ liệu khí động học được chấp nhận rộng rãi thời đó thực ra không chính xác. Thay vì nản lòng, họ quyết định tạo ra bảng dữ liệu riêng của mình. Đây là một trong những đóng góp quan trọng nhất của họ cho khoa học hàng không – việc phát triển các bảng dữ liệu khí động học chính xác.
Ba đột phá kỹ thuật quan trọng
Anh em nhà Wright đã tạo ra ba đột phá kỹ thuật quan trọng giúp họ thành công trong việc chế tạo máy bay:
- Điều khiển ba trục: Họ phát triển hệ thống điều khiển cho phép phi công điều chỉnh máy bay theo ba trục: nghiêng (roll), chúc (pitch) và lắc (yaw). Đặc biệt, họ phát minh ra kỹ thuật “wing warping” (uốn cong cánh) để điều khiển sự nghiêng của máy bay.
- Cánh quạt hiệu quả: Họ thiết kế cánh quạt hoạt động như “cánh quay” thay vì chỉ là “cánh quạt không khí” như quan niệm thời đó, tạo ra hiệu suất đẩy tốt hơn nhiều.
- Động cơ nhẹ và mạnh: Với sự giúp đỡ của thợ máy Charlie Taylor, họ chế tạo động cơ nhẹ nhưng đủ mạnh cho máy bay của mình khi không thể tìm được động cơ phù hợp trên thị trường.
Những chuyến bay lịch sử tại Kitty Hawk
Sau nhiều năm nghiên cứu và thử nghiệm với diều và tàu lượn, anh em nhà Wright đã sẵn sàng cho bước tiến lớn – bay với động cơ. Họ chọn Kitty Hawk, Bắc Carolina làm địa điểm thử nghiệm vì gió mạnh, cát mềm (giảm thiểu chấn thương khi rơi) và sự biệt lập.
Vào ngày 17 tháng 12 năm 1903, sau nhiều lần thất bại và điều chỉnh, họ đã thực hiện bốn chuyến bay thành công. Chuyến bay đầu tiên do Orville điều khiển kéo dài 12 giây, bay được 37 mét. Chuyến bay cuối cùng trong ngày do Wilbur thực hiện đã bay được 260 mét trong 59 giây. Đây là những chuyến bay có động cơ, có người điều khiển và nặng hơn không khí đầu tiên được ghi nhận trong lịch sử.
John T. Daniels, một trong những nhân chứng, đã chụp được bức ảnh lịch sử về chuyến bay đầu tiên – một trong những bức ảnh quan trọng nhất trong lịch sử khoa học và công nghệ. Tuy nhiên, thành tựu của anh em nhà Wright ban đầu không nhận được nhiều sự chú ý từ báo chí và công chúng.
Hoàn thiện phát minh và công nhận toàn cầu
Sau thành công ban đầu, anh em nhà Wright tiếp tục cải tiến thiết kế của mình. Họ quay trở lại Dayton và tiếp tục thử nghiệm tại Huffman Prairie, một cánh đồng gần nhà. Năm 1904, họ phát triển “Flyer II” và thực hiện 105 chuyến bay, dần dần cải thiện khả năng điều khiển và thời gian bay.
Năm 1905, với “Flyer III”, họ đã có thể bay hoàn toàn theo ý muốn, thực hiện các vòng tròn và bay liên tục trong hơn 30 phút. Đây được coi là chiếc máy bay thực dụng đầu tiên trên thế giới. Tuy nhiên, lo ngại về việc bị đánh cắp công nghệ, họ ngừng bay công khai và tập trung vào việc bảo vệ bằng sáng chế và tìm kiếm khách hàng.
Sự hoài nghi và công nhận
Ban đầu, thành tựu của anh em nhà Wright gặp phải nhiều hoài nghi, đặc biệt là ở Mỹ. Nhiều tờ báo và nhà khoa học không tin rằng hai người thợ sửa xe đạp không có bằng cấp có thể giải quyết được vấn đề mà nhiều nhà khoa học danh tiếng đã thất bại.
Năm 1908, họ bắt đầu trình diễn công khai ở Mỹ và châu Âu. Wilbur thực hiện các chuyến bay ngoạn mục ở Pháp, khiến công chúng và giới khoa học kinh ngạc. Orville cũng thực hiện các chuyến bay ấn tượng tại Fort Myer, Virginia cho Quân đội Mỹ. Những màn trình diễn này cuối cùng đã xóa tan mọi hoài nghi và khẳng định vị thế của họ là những người đầu tiên bay thành công.
Tranh chấp bằng sáng chế và kinh doanh
Năm 1906, anh em nhà Wright được cấp bằng sáng chế cho hệ thống điều khiển máy bay của họ. Họ thành lập Wright Company vào năm 1909 để sản xuất máy bay và đào tạo phi công. Tuy nhiên, nhiều năm sau đó, họ phải dành nhiều thời gian và nguồn lực để bảo vệ bằng sáng chế của mình trong các vụ kiện pháp lý, đặc biệt là với Glenn Curtiss – một nhà sản xuất máy bay cạnh tranh.
Những tranh chấp pháp lý này đã làm chậm sự phát triển kinh doanh của họ và được cho là đã làm chậm sự phát triển của ngành hàng không Mỹ trong những năm đầu. Mặc dù vậy, Wright Company vẫn đào tạo nhiều phi công đầu tiên của thế giới và sản xuất một số lượng đáng kể máy bay cho cả mục đích dân sự và quân sự.
Di sản và tác động đến thế giới
Wilbur Wright qua đời vì bệnh thương hàn vào năm 1912, ở tuổi 45. Sau cái chết của anh trai, Orville bán Wright Company vào năm 1915 và rút lui khỏi kinh doanh hàng không tích cực, mặc dù ông vẫn tiếp tục làm cố vấn cho ngành công nghiệp này. Orville sống đến năm 1948 và chứng kiến sự phát triển nhanh chóng của hàng không, từ những chiếc máy bay đơn giản đến máy bay phản lực và bom nguyên tử.
Di sản của anh em nhà Wright vượt xa những chiếc máy bay họ chế tạo. Họ đã mở ra kỷ nguyên mới cho nhân loại – kỷ nguyên của hàng không. Phương pháp nghiên cứu khoa học nghiêm ngặt của họ, sự kiên trì không ngừng và khả năng giải quyết vấn đề sáng tạo đã trở thành hình mẫu cho các nhà phát minh và kỹ sư sau này.
Những đóng góp khoa học và kỹ thuật
Anh em nhà Wright đã đóng góp nhiều phát minh và cải tiến quan trọng cho ngành hàng không:
- Hệ thống điều khiển ba trục vẫn là nền tảng cho việc điều khiển máy bay hiện đại
- Dữ liệu khí động học chính xác từ thí nghiệm đường hầm gió của họ
- Thiết kế cánh quạt hiệu quả dựa trên nguyên lý khí động học
- Kỹ thuật cất cánh bằng đường ray phóng (tiền thân của hệ thống phóng trên tàu sân bay)
- Phương pháp bay lượn để phát triển kỹ năng điều khiển trước khi thêm động cơ
Tầm nhìn và triết lý
Điều làm nên sự khác biệt của anh em nhà Wright so với những người tiền nhiệm là cách tiếp cận có hệ thống và toàn diện của họ. Họ không chỉ tập trung vào một khía cạnh của vấn đề bay mà nhìn nhận nó như một hệ thống tích hợp, bao gồm lực nâng, đẩy, cân bằng và điều khiển.
Họ cũng thể hiện sự khiêm tốn đáng kinh ngạc và tinh thần làm việc nhóm. Cả hai anh em luôn chia sẻ công trạng với nhau và không bao giờ xác định ai là người đóng vai trò quan trọng hơn trong thành công của họ. Orville từng nói: “Wilbur và tôi sống cùng nhau, suy nghĩ cùng nhau, làm việc cùng nhau và, thực tế là, chúng tôi sở hữu tất cả bằng sáng chế cùng nhau.”
Anh em nhà Wright trong bối cảnh lịch sử
Thành tựu của anh em nhà Wright diễn ra trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai, khi nhiều phát minh đột phá khác cũng xuất hiện như điện thoại, đèn điện và ô tô. Đây là thời kỳ mà niềm tin vào khả năng của con người trong việc chinh phục tự nhiên thông qua khoa học và công nghệ đang ở đỉnh cao.
Tuy nhiên, điều đáng chú ý là anh em nhà Wright không phải là những nhà khoa học được đào tạo chính quy hay kỹ sư chuyên nghiệp. Họ là những người tự học, làm việc bên ngoài hệ thống học thuật chính thống. Thành công của họ minh họa cho sức mạnh của sự tò mò, kiên trì và sáng tạo – những phẩm chất có thể vượt qua cả rào cản về giáo dục chính thức.
So sánh với các nhà tiên phong hàng không khác
Trước anh em nhà Wright, đã có nhiều nhà phát minh và nhà khoa học nỗ lực giải quyết vấn đề bay, như Sir George Cayley, Otto Lilienthal, Samuel Langley và nhiều người khác. Mỗi người đã đóng góp những mảnh ghép quan trọng cho câu đố hàng không, nhưng anh em nhà Wright là những người đầu tiên kết hợp tất cả các yếu tố cần thiết để tạo ra chuyến bay có kiểm soát thành công.
Sau thành công của họ, ngành hàng không phát triển với tốc độ chóng mặt. Chỉ trong vòng một thập kỷ sau chuyến bay đầu tiên, máy bay đã được sử dụng trong Thế chiến thứ nhất. Và chỉ 66 năm sau chuyến bay 12 giây của họ, con người đã đặt chân lên Mặt Trăng – một minh chứng cho tốc độ phát triển phi thường mà phát minh của họ đã khởi xướng.
Kết luận
Anh em nhà Wright không chỉ là những người đầu tiên bay thành công mà còn là biểu tượng của tinh thần sáng tạo, kiên trì và phương pháp khoa học. Từ một cửa hàng xe đạp nhỏ ở Dayton, Ohio, họ đã thay đổi thế giới theo cách mà ít ai có thể tưởng tượng được.
Hành trình của họ từ những thợ sửa xe đạp đến những nhà phát minh vĩ đại nhất trong lịch sử nhân loại là minh chứng cho sức mạnh của ước mơ và quyết tâm. Như Wilbur Wright từng viết: “Nếu bạn đang tìm kiếm sự hoàn hảo, bạn sẽ không bao giờ hài lòng. Nhưng nếu bạn nhìn cuộc sống như một cuộc phiêu lưu đầy thử thách, thì mỗi ngày sẽ mang đến những điều kỳ diệu mới.”
Ngày nay, mỗi khi một chiếc máy bay cất cánh, đó là minh chứng sống động cho di sản của anh em nhà Wright. Họ không chỉ dạy chúng ta cách bay mà còn dạy chúng ta rằng với sự kiên trì, phương pháp và trí tưởng tượng, con người có thể vượt qua những giới hạn tưởng chừng như không thể vượt qua.
