Alexander Graham Bell là một trong những nhà phát minh vĩ đại nhất của thế kỷ 19, người đã thay đổi cách thức giao tiếp của nhân loại với phát minh điện thoại. Tuy nhiên, cuộc đời và sự nghiệp của ông còn nhiều điều thú vị vượt xa khỏi phát minh nổi tiếng nhất này. Bài viết sau đây sẽ khám phá cuộc đời, những đóng góp và di sản của Alexander Graham Bell – một nhà phát minh, nhà giáo dục, nhà khoa học và doanh nhân tài ba.
1. Thời Thơ Ấu Và Nền Tảng Giáo Dục
Alexander Graham Bell sinh ngày 3 tháng 3 năm 1847 tại Edinburgh, Scotland trong một gia đình có truyền thống về ngôn ngữ học và âm thanh học. Cha ông, Alexander Melville Bell, là một nhà ngôn ngữ học nổi tiếng, người phát triển “Visible Speech” – một hệ thống ký hiệu giúp người điếc học nói. Mẹ ông, Eliza Grace Symonds Bell, dù bị điếc nhưng là một nghệ sĩ piano tài năng.
Môi trường gia đình đặc biệt này đã tạo nên sự quan tâm sâu sắc của Bell đối với âm thanh và giao tiếp. Từ nhỏ, cậu bé Alexander đã thể hiện sự tò mò và khả năng sáng tạo phi thường. Ở tuổi 12, Bell đã tạo ra phát minh đầu tiên của mình – một thiết bị tách vỏ lúa mì đơn giản bằng các bàn chải quay và miếng cao su.
Bell nhận được phần lớn giáo dục từ cha mình và sau đó học tại Royal High School ở Edinburgh. Tuy nhiên, ông không phải là học sinh xuất sắc theo cách truyền thống. Bell thể hiện sự quan tâm mạnh mẽ đến khoa học tự nhiên và âm nhạc, nhưng lại không mấy hứng thú với các môn học khác.
2. Di Cư Và Những Năm Đầu Ở Bắc Mỹ
Năm 1870, sau khi hai người anh trai qua đời vì bệnh lao, gia đình Bell quyết định di cư đến Canada với hy vọng môi trường mới sẽ tốt hơn cho sức khỏe của Alexander. Họ định cư tại Brantford, Ontario, nơi Bell tiếp tục nghiên cứu về âm thanh và giao tiếp.
Năm 1871, Bell chuyển đến Boston, Mỹ để dạy tại Trường Dạy Người Điếc Horace Mann. Tại đây, ông áp dụng phương pháp “Visible Speech” của cha mình để dạy người điếc nói. Công việc này không chỉ mang lại cho Bell nguồn thu nhập mà còn củng cố niềm đam mê giúp đỡ người khiếm thính – một động lực quan trọng trong sự nghiệp phát minh của ông sau này.
Năm 1872, Bell mở trường dạy giáo viên phương pháp dạy người điếc và trở thành giáo sư về sinh lý học các cơ quan phát âm tại Đại học Boston. Chính trong thời gian này, Bell bắt đầu phát triển ý tưởng về “điện thoại” – một thiết bị có thể truyền âm thanh qua dây điện.
3. Con Đường Đến Với Phát Minh Điện Thoại
Ý tưởng về điện thoại không phải xuất hiện đột ngột trong tâm trí Bell. Nó là kết quả của nhiều năm nghiên cứu về âm thanh, điện từ và nỗ lực tạo ra “telegraph hài hòa” – một thiết bị có thể gửi nhiều thông điệp cùng lúc trên một dây dẫn.
Năm 1874, trong khi làm việc với thiết bị telegraph, Bell nhận ra rằng âm thanh có thể được chuyển đổi thành dòng điện thay đổi và sau đó được chuyển đổi ngược lại thành âm thanh. Ông đã chia sẻ ý tưởng này với Thomas Watson, một kỹ sư điện giỏi, người sau này trở thành trợ lý và cộng sự quan trọng của Bell.
Quá trình phát triển điện thoại không hề suôn sẻ. Bell phải đối mặt với nhiều thách thức kỹ thuật và tài chính. Ông phải làm việc ban ngày để kiếm sống và chỉ có thể thực hiện các thí nghiệm vào ban đêm. Ngoài ra, Bell còn phải chạy đua với các nhà phát minh khác, đặc biệt là Elisha Gray, người cũng đang phát triển công nghệ tương tự.
Khoảnh Khắc Lịch Sử
Ngày 10 tháng 3 năm 1876 đánh dấu một bước ngoặt trong lịch sử công nghệ khi Bell thực hiện cuộc gọi điện thoại đầu tiên. Trong phòng thí nghiệm của mình, Bell đã nói với Watson qua thiết bị điện thoại nguyên thủy: “Mr. Watson, come here, I want to see you” (Ông Watson, hãy đến đây, tôi muốn gặp ông). Watson, ở trong phòng bên cạnh, đã nghe rõ những lời này – chứng minh rằng thiết bị của họ hoạt động.
Chỉ ba ngày trước đó, ngày 7 tháng 3 năm 1876, Bell đã được cấp bằng sáng chế số 174,465 cho phát minh của mình, được coi là một trong những bằng sáng chế có giá trị nhất trong lịch sử Hoa Kỳ. Đáng chú ý, Elisha Gray đã nộp đơn xin cấp bằng sáng chế cho một thiết bị tương tự chỉ vài giờ sau Bell, dẫn đến nhiều tranh cãi và kiện tụng kéo dài về quyền sở hữu phát minh.
4. Thành Lập Bell Telephone Company Và Sự Phát Triển Của Điện Thoại
Sau khi được cấp bằng sáng chế, Bell đã trình diễn phát minh của mình tại Triển lãm Centennial ở Philadelphia vào tháng 6 năm 1876. Hoàng đế Brazil, Dom Pedro II, đã thử nghiệm thiết bị và thốt lên đầy kinh ngạc: “Nó nói được!” Sự kiện này đã thu hút sự chú ý của công chúng và các nhà đầu tư tiềm năng.
Năm 1877, Bell Telephone Company được thành lập, với Bell giữ 30% cổ phần. Công ty nhanh chóng phát triển khi điện thoại trở nên phổ biến. Đến năm 1886, hơn 150,000 người Mỹ sở hữu điện thoại. Công ty sau này phát triển thành American Telephone and Telegraph Company (AT&T), một trong những tập đoàn viễn thông lớn nhất thế giới.
Mặc dù thành công về mặt thương mại, Bell không tham gia nhiều vào việc điều hành công ty. Ông bán hầu hết cổ phần của mình và tập trung vào nghiên cứu và phát minh mới. Bell tin rằng phát minh điện thoại chỉ là một phần nhỏ trong sứ mệnh khoa học của ông.
5. Cuộc Sống Cá Nhân Và Gia Đình
Năm 1877, Alexander Graham Bell kết hôn với Mabel Hubbard, một học sinh cũ của ông, người bị điếc từ khi 5 tuổi do bệnh sốt scarlet. Mabel không chỉ là người vợ yêu thương mà còn là người đồng hành, cố vấn và đôi khi là người quản lý tài chính cho Bell. Họ có bốn người con, nhưng hai con trai đã qua đời khi còn nhỏ. Hai người con gái của họ, Elsie May Bell và Marian Hubbard Bell, đều sống đến tuổi trưởng thành.
Năm 1885, gia đình Bell mua một khu đất rộng lớn ở Baddeck, Nova Scotia, Canada và xây dựng một khu nghỉ dưỡng mùa hè mà họ đặt tên là “Beinn Bhreagh” (tiếng Gaelic có nghĩa là “Núi Đẹp”). Nơi này trở thành ngôi nhà thứ hai của họ và là nơi Bell thực hiện nhiều nghiên cứu quan trọng trong những năm sau đó.
6. Những Phát Minh Và Nghiên Cứu Khác
Mặc dù được biết đến nhiều nhất với phát minh điện thoại, Alexander Graham Bell còn có nhiều đóng góp quan trọng khác cho khoa học và công nghệ:
Photophone
Năm 1880, Bell phát minh ra photophone – thiết bị truyền âm thanh qua tia sáng thay vì dây dẫn điện. Bell coi đây là “phát minh vĩ đại nhất” của mình, mặc dù nó không đạt được thành công thương mại như điện thoại. Photophone được coi là tiền thân của công nghệ truyền thông quang học hiện đại và công nghệ fiber optic.
Máy Dò Kim Loại
Năm 1881, sau khi Tổng thống Mỹ James Garfield bị ám sát, Bell đã nhanh chóng phát triển một thiết bị dò kim loại nguyên thủy để tìm viên đạn trong cơ thể tổng thống. Mặc dù thiết bị hoạt động, nhưng các bác sĩ đã không tìm thấy viên đạn vì họ đã thử nghiệm trên giường có khung kim loại, gây nhiễu tín hiệu.
Hàng Không
Bell có niềm đam mê lớn với hàng không và đã thành lập Aerial Experiment Association (AEA) vào năm 1907. Nhóm này đã phát triển nhiều máy bay thành công, bao gồm Silver Dart – máy bay đầu tiên bay ở Canada. Bell cũng thử nghiệm với các thiết kế diều và thủy phi cơ.
Tàu Hydrofoil
Trong những năm cuối đời, Bell tập trung vào việc phát triển tàu hydrofoil – tàu có thể “bay” trên mặt nước nhờ cánh ngầm. Năm 1919, chiếc HD-4 của ông đã đạt kỷ lục thế giới về tốc độ trên nước là 70.86 dặm/giờ – một kỷ lục tồn tại hơn một thập kỷ.
Nghiên Cứu Y Học
Bell cũng quan tâm đến y học và di truyền. Ông đã nghiên cứu về điếc di truyền và đề xuất các biện pháp để giảm tỷ lệ điếc bẩm sinh. Tuy nhiên, một số quan điểm của ông về di truyền học và ủng hộ thuyết ưu sinh đã gây tranh cãi theo tiêu chuẩn hiện đại.
7. Đóng Góp Cho Giáo Dục Người Điếc
Suốt cuộc đời, Bell luôn dành sự quan tâm đặc biệt cho giáo dục người điếc. Ông là người ủng hộ mạnh mẽ phương pháp “oralism” – dạy người điếc nói và đọc môi thay vì sử dụng ngôn ngữ ký hiệu. Bell tin rằng việc hòa nhập người điếc vào xã hội đòi hỏi họ phải học nói.
Năm 1887, Bell sử dụng tiền từ Giải thưởng Volta (được trao cho ông bởi chính phủ Pháp) để thành lập Volta Laboratory ở Washington, D.C., nơi ông tiếp tục nghiên cứu về âm thanh và giáo dục người điếc.
Quan điểm của Bell về giáo dục người điếc đã gây tranh cãi trong cộng đồng người điếc. Nhiều người ủng hộ ngôn ngữ ký hiệu cho rằng phương pháp của Bell phủ nhận văn hóa và ngôn ngữ tự nhiên của người điếc. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng Bell đã dành cả đời để cải thiện cuộc sống của người khiếm thính, dù phương pháp của ông có gây tranh cãi.
8. Những Năm Cuối Đời Và Di Sản
Alexander Graham Bell tiếp tục nghiên cứu và phát minh cho đến những năm cuối đời. Ông là một trong những nhà sáng lập của National Geographic Society vào năm 1888 và là chủ tịch thứ hai của tổ chức này từ năm 1898 đến năm 1903.
Bell qua đời vào ngày 2 tháng 8 năm 1922 tại nhà riêng ở Beinn Bhreagh, Nova Scotia, ở tuổi 75 do biến chứng của bệnh đái tháo đường. Để tưởng nhớ ông, tất cả điện thoại ở Bắc Mỹ đã im lặng trong một phút khi diễn ra lễ tang của ông.
Di sản của Bell vẫn tiếp tục tồn tại đến ngày nay. Phát minh điện thoại của ông đã mở đường cho cuộc cách mạng trong giao tiếp, dẫn đến sự phát triển của điện thoại di động, internet và nhiều công nghệ hiện đại khác. Công ty mà ông đồng sáng lập, AT&T, vẫn là một trong những tập đoàn viễn thông lớn nhất thế giới.
Ngoài những đóng góp công nghệ, Bell còn để lại di sản về tinh thần sáng tạo, tò mò khoa học và lòng nhân ái. Ông đã dành cả đời để giúp đỡ người khác, đặc biệt là người khiếm thính, và khuyến khích sự đổi mới trong nhiều lĩnh vực.
9. Những Câu Nói Nổi Tiếng Của Alexander Graham Bell
Bell để lại nhiều câu nói truyền cảm hứng phản ánh triết lý sống và làm việc của ông:
- “Khi một cánh cửa đóng lại, cánh cửa khác mở ra; nhưng chúng ta thường nhìn lâu và tiếc nuối vào cánh cửa đã đóng đến nỗi không nhìn thấy cánh cửa đã mở ra cho chúng ta.”
- “Trước khi một người có thể thực sự đối mặt với khả năng thất bại, anh ta phải trước tiên tin vào khả năng thành công.”
- “Người thành công nhất là người có thông tin tốt nhất.”
- “Sự tập trung vào một chủ đề là bí quyết của sự thành công.”
- “Đừng giữ mãi ánh nhìn của bạn xuống mặt đất, hãy ngẩng cao đầu lên và nhìn những điều tuyệt vời xung quanh bạn. Bạn chỉ cần có đôi mắt để nhìn thấy chúng.”
10. Tranh Cãi Và Góc Nhìn Hiện Đại
Mặc dù được tôn vinh là một nhà phát minh vĩ đại, cuộc đời và sự nghiệp của Bell không tránh khỏi những tranh cãi:
Tranh Chấp Về Quyền Sở Hữu Trí Tuệ
Cuộc tranh chấp giữa Bell và Elisha Gray về việc ai là người đầu tiên phát minh ra điện thoại vẫn là chủ đề gây tranh cãi. Một số nhà sử học cho rằng Bell có thể đã tiếp cận thông tin từ đơn xin cấp bằng sáng chế của Gray thông qua các mối quan hệ trong văn phòng cấp bằng sáng chế. Tuy nhiên, sau nhiều vụ kiện, tòa án đã xác nhận quyền sở hữu trí tuệ của Bell.
Quan Điểm Về Giáo Dục Người Điếc
Phương pháp “oralism” của Bell hiện nay bị nhiều người trong cộng đồng người điếc chỉ trích vì phủ nhận giá trị của ngôn ngữ ký hiệu và văn hóa Điếc. Nhiều nghiên cứu hiện đại cho thấy phương pháp song ngữ – kết hợp cả ngôn ngữ ký hiệu và kỹ năng nói – có thể hiệu quả hơn cho nhiều người điếc.
Quan Điểm Về Ưu Sinh
Bell ủng hộ một số khía cạnh của thuyết ưu sinh, bao gồm việc ngăn chặn người điếc kết hôn với nhau để giảm khả năng sinh con điếc. Quan điểm này hiện nay bị coi là phân biệt đối xử và không khoa học.
Tuy nhiên, khi đánh giá Bell, điều quan trọng là phải đặt ông trong bối cảnh thời đại của mình. Nhiều quan điểm của ông phản ánh tư tưởng khoa học và xã hội của thế kỷ 19, và không nên làm lu mờ những đóng góp to lớn của ông cho khoa học và công nghệ.
Kết Luận
Alexander Graham Bell là hiện thân của tinh thần sáng tạo và đổi mới. Từ một người quan tâm đến âm thanh và giao tiếp, ông đã trở thành nhà phát minh của một trong những thiết bị quan trọng nhất trong lịch sử nhân loại. Điện thoại đã cách mạng hóa cách thức con người kết nối với nhau, và di sản của Bell tiếp tục ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của chúng ta.
Tuy nhiên, Bell không chỉ là “người phát minh ra điện thoại”. Ông là một nhà khoa học đa tài với nhiều đóng góp trong nhiều lĩnh vực, từ hàng không đến y học. Ông là một nhà giáo dục tận tụy, người dành cả đời để giúp đỡ người khiếm thính. Và trên hết, ông là một người có tầm nhìn, người có thể nhìn thấy tiềm năng trong những ý tưởng mà người khác có thể bỏ qua.
Cuộc đời của Alexander Graham Bell nhắc nhở chúng ta rằng sự tò mò, kiên trì và lòng nhân ái có thể dẫn đến những khám phá thay đổi thế giới. Như chính Bell đã nói: “Đừng giữ mãi ánh nhìn của bạn xuống mặt đất, hãy ngẩng cao đầu lên và nhìn những điều tuyệt vời xung quanh bạn.” Đây là triết lý mà ông đã sống theo, và là di sản mà ông để lại cho tất cả chúng ta.
